Günümüz dünyasında depresyonun hiç olmadığı kadar ön planda olup insanları etkilemesi, PHQ-9 (hasta sağlık anketi) uygulamasının önemini arttırıyor. Doğru şekilde uygulanarak gerekli adımların atılmasını sağlayacak olan bu anket ile beraber, yaşanılan durumların en iyi şekilde önüne geçilmesi mümkün hale gelmiş olur.
Depresyonun Genel Tanımı
Ruh sağlığı bozuklukları arasında en fazla bilinenlerden biri olan depresyon, insanların düşüncelerini, duygu durumlarını ve davranışlarını önemli ölçüde değiştirir.
Ağırlıklı olarak uzun süreli üzüntü ile beraber hayattan zevk alamama ve ilgi kaybı gibi belirtiler ile kendini gösterir. Bilinenin aksine depresyonun tek bir sebebi bulunmaz. Başta genetik olmak üzere psikososyal ve çevresel faktörlerin devreye girmesi ile beraber ortaya çıktığı görülebilir.
Depresyonun İnsan Sağlığına Etkisi
Depresyon, ruhsal ve fiziksel etkileri ile kendini gösteren bir ruh sağlığı bozukluğu olarak bilinir. Bağışıklık sistemini baskılayan bu rahatsızlık, kalp hastalığı, diyabet, hipertansiyon, uyku bozuklukları gibi durumları beraberinde getirir. Aynı zamanda depresyon ile mücadele eden bireylerde başta baş ağrısı olmak üzere kaslarda ağrılar, mide rahatsızlıkları da görülebilir.
Ruhsal olarak ise kaygı bozuklukları, odaklanma sorunları, karar verme aşamasında zorlanma etkilerini beraberinde getirir. Depresyonun şiddetli düzeylere çıkması halinde ise intihar düşüncesi sıklıkla ortaya çıkar. Bunun olmaması adına bireylerin mutlaka gerekli adımları atması gerekir.
Depresyon Belirtileri
İnsandan insana farklılık gösteriyor olsa da depresyon çoğunlukla aşağıdaki belirtiler ile kendini gösterir;
- Zevk kaybı
- Sürekli olarak suçluluk hissetme
- Enerji düşüşü
- Aşırı uyuma ya da uykusuzluk
- İştahsızlık ya da aşırı yeme isteği
- Nedeni açıklanamayan fiziksel ağrılar
- Konsantrasyon bozuklukları
- Günlük aktiviteleri yapmak istememe
Depresyonun daha şiddetli olmaya başladığı dönemlerde ise kişide kendine zarar verme ve ölümle alakalı yoğun düzeyde düşünceler ortaya çıkabilir.
PHQ-9 Nedir?
Patient Health Questionnaire-9 olarak da adlandırılan Hasta Sağlık Anketi, kişideki depresyon belirtilerinin değerlendirilmesi ve şiddetinin ölçülebilmesi adına tercih edilen bir ölçek olarak biliniyor. Anket, adını dokuz sorudan meydana gelen içeriğinden alıyor. Yapılacak olan test ile beraber depresyon taraması ve kişinin incelenmesi sürecinde çok daha etkili adımların atılması sağlanmış olur.
PHQ-9 (Hasta Sağlık Anketi) Genel Amacı
Depresyon, insanların çoğu zaman göz ardı ettiği ancak beraberinde ciddi sorunları getirebilecek bir ruhsal bozukluktur. PHQ-9 ile beraber ise depresyon belirtilerinin değerlendirilmesi mümkün olur.
Bununla beraber bireyde depresyon teşhisinin konulması sonrasında bunun düzeyi de yine yapılacak anket ile belirlenir. Anket sonucunda elde edilecek puan ile beraber uzmanlar tarafından yapılacak olan tedavi planlaması sırasında etkili adımların atılması sağlanır.
Düşünülenin aksine bu anket yalnızca tedavi sürecinin başında yapılmaz. Aynı zamanda tedavi sırasında belirtilerin hangi düzeyde olduğunun belirlenmesi adına da tekrarlı şekilde de yapılır. Tekrarlar sırasında tedavi düzenlemesi de yapılır.
PHQ-9 Nasıl Uygulanır?
Kişilerin depresyon belirtilerinin ölçülmesi adına kullanılan PHQ-9, önemli özbildirim ölçeklerinden bir tanesidir. Anketin uygulama sürecinde öncelikli olarak kişiye gerekli açıklamalar yapılır. Bu açıklamalar kapsamında da kişinin, son 2 haftalık süreçteki hissettiklerini göz önünde bulundurarak anketi yanıtlaması istenir.
Verilecek olan 9 soruya 0 ile 3 arasında puan vermesi istenir. Verilmiş olan 9 sorunun tamamı kişi tarafından yanıtlanır. Daha sonrasında da verilmiş olan cevaplar alınır ve belirlenmiş olan cevaplara verilen puanlar hesaplanır. Puanlara göre sonuçlar elde edilir ve depresyonun mevcuttaki şiddetiyle alakalı gerekli bilgiler elde edilmiş olunur.
Puanların doğru şekilde hesaplanmasının beraberinde getirdiği bilgiler ile beraber takip ve müdahale işlemi konusunda gerekli adımların daha profesyonel şekilde atılması sağlanır. Bununla beraber yapılacak olan uygulama ile beraber tedavi sürecinde bireyde meydana gelen değişimlerin de takip edilmesi yine bu uygulamanın gerçekleştirilmesi ile mümkün hale gelmiş olur.
PHQ-9’un Özellikleri
Yapılan bu anketin en önemli özelliklerinin başında, hızlı bir şekilde uygulanması gelir. Dokuz sorunun cevaplandırılması sonrasında kişinin depresyon sürecindeki temel belirtilere sahip olup olmadığının anlaşılması mümkün olur. Kişi, soruları uzman eşliğinde ya da kendi kendine yanıtlayabilir. Soruların içeriği ise DSM-5 kriterlerine göre belirlenir. Böylece temel belirtiler ve bunların seviyelerinin belirlenmesi mümkün olur.
PHQ-9 Puanlanması
Mevcutta bireyde bulunan depresyonun şiddetinin değerlendirilmesi adına uygulanan PHQ-9, uzmanların tedavi süreçlerini doğru değerlendirme açısından son derece önemlidir. 9 soruluk olan anketin cevaplanması ile beraber her soru için verilen cevapların puan karşılıkları belirlenir.
Puanlama Hiç 0 puan, Birkaç gün 1 puan, Haftanın yarısından fazla 2 puan ve Neredeyse her gün cevabı 3 puan olarak belirtilir. Daha sonrasında da 9 sorudan alınmış olan puanlar toplanarak 0 ile 27 arasındaki değer elde edilir. Sonrasında da elde edilmiş puanın karşılığında depresyon düzeyi belirlenir. Alınan sonuca göre de tedavinin şekillenmesi sağlanır.
PHQ-9 Sonuçları Yorumlaması
PHQ-9 sonrasında 0 – 4 puan arasında depresyon belirtileri çok hafif olduğu için çoğunlukla tedaviye gerek duyulmaz. 5 – 9 puan arasında hafif düzeylerde depresyon belirtileri vardır. Bu durumda destekleyici terapi ya da takip önerilebilir. 10 – 14 puan aralığı ise kişide orta düzeyde depresyon olduğu anlamına gelir. Bu süreçte psikolojik destek ya da tedavinin gerektiği anlamı ortaya çıkar.
15 – 19 puan orta – şiddetli depresyon olarak tanımlanır. İlgili puanı alan kişide belirgin düzeyde depresyon belirtisi bulunur. Böylesi bir durumda tedavi planlamasının yapılması gerekir. 20 – 27 puan arası ise şiddetli depresyonu tanımlar. Beraberinde son derece ciddi sorunları getirebilecek olan şiddetli depresyon durumunda zaman kaybetmeden uzmanla iletişime geçilerek tedaviye başlanması büyük bir önem taşır.
PHQ-9 Nerelerde Kullanılır?
Depresyon değerlendirilmesi ve taraması amacı ile kullanılan PHQ-9, öncelikli olarak birinci basamak sağlık hizmetlerinde aktif olarak kullanılır. Hipertansiyon, kalp hastalıkları ve diyabet gibi depresyonun yaygın şekilde var olduğu kronik hastalıklar ile alakalı düzenli şekilde değerlendirmeler yapılabilir.
Psikoloji ve psikiyatri kliniklerinde de bu anketin kullanılması sonrasında depresyon tanısı konulara şiddeti belirlenir. Daha sonrasında da elde edilmiş sonuçlar ışığında tedaviye başlanır.
Eğitim kurumları, çalışma ve toplumsal sağlık programlarında da yine PHQ-9 kullanıldığı görülebilir. Bu anket ile beraber depresyon ile alakalı farkındalığın elde edilmesi sağlanır. Kişiler bu testi yapması ile beraber yaşam kalitelerini yükseltmek adına hangi adımları atmaları gerektiği hakkında uzmanlarla iletişime geçebilirler.
PHQ-9 Uygulamasının Avantajları
Kişilerdeki olası depresyonun taranması ve değerlendirilmesi adına PHQ-9, son derece etkili araçlar arasında yer alıyor. Yalnızca 9 sorudan meydana gelen uygulama ile kısa sürede etkili sonuçların elde edilmesi mümkün hale gelmiş olur.
Hem dijital ortamda hem de kağıt form şeklinde uygulanabilmesi sayesinde sağlık hizmetlerinde uygun maliyetlere sahiptir. Bu anket, DSM- 5 depresyon tanı kriterlerini içerisinde barındıran soruları kişilere sorar. Böylece bilimsel anlamda doğrulanmış ölçeği yanıtlayan kişiler, uzmanlar eşliğinde hangi adımları atması gerektiğini de öğrenir.
Depresyon, kişiye ve duruma göre farklı şiddette kendini gösterir. Anket, tedavinin hem başında hem de süreç esnasında kullanılabilir. Dolayısıyla bireysel tedavi planlaması yapılmasını sağlarken aynı zamanda tedavi sürecinin nasıl ilerlediğinin öğrenilmesine de olanak tanır.
